ZESPÓŁ DWORSKI W GIEŁGUDYSZKACH

Dwór w Giełgudyszkach znany był już od 1504 roku, gdy wielki książę litewski Aleksander podarował dwór wraz z lasem między Niemnem a Siesartis swojemu sekretarzowi Iwaszce Sopieżycowi. Obecny pałac zbudowano około 1842–1846 r., gdy dworem władał baron Gustaw Keudell. Dwór, posiadający dużo ziemi, w owym czasie słynął z działalności gospodarczej. Szczególnie produkcją szwajcarskiego i limburskiego sera. Keudellowie gospodarzyli na dworze do 1875 r., do czasu gdy stracili obywatelstwo rosyjskie i zamieszkali w Drezden.
Wkrótce zainteresowała się atrakcyjnym miejscem na zboczu Niemna szlachcianka A. M. Komar. W 1898 roku za dwór w Giełgudyszkach wyłożyła milion rubli. Właściciel dworu Medard Komar, pochodzący z tej rodziny, w 1900 r. bardziej rozbudował i upiększył pałac. Ściany zostały obite atlasem. W salonie przeznaczonym na przyjęcia, zawieszono żyrandole kryształowe. Na dachu pałacu urządzono taras. W tym miejscu służbie nie wolno było przeszkadzać państwu. Niedaleko pałacu właściciele urządzili kort tenisowy.
Nie unikano nowinek i dbano o działalność dworu. Ziemianin podciągnął kolejkę wąskotorową. Konie ciągnęły wagony umieszczone na torach. We dworze doprowadzono wodociąg, kanalizację, telefon i prąd, założono windę, wszystko to w oczach chłopów pańszczyźnianych dorównywało magii. A widząc państwa jadących samochodem, żegnali się wołając: „Antychryst na ramieniu!”
Względem najemników Komarowie byli surowi. Wynagrodzenia płacili zaledwie 2-3 razy do roku. Na drewno pozwalali brać tylko pnie lub przegniłe drzewa. Na jesieni nawet zamykali park. Ze względu na rozchodzący się smród, nie pozwalali trzymać owiec, zabraniano upijać się. Chłopów pańszczyźnianych na chłostę prowadzono do parku, na leśną polanę zwaną gwiazdą, do której prowadziło osiem leśnych ścieżek. Próbując uniknąć kary, najemnicy nie rezygnowali z wykorzystania słabości państwa. Pewnego razu po zjedzeniu połowy tortu parobcy dworscy resztkami tortuy wymazali pysk ulubionej suczki Dianki i w ten sposób nie zostali ukarani.
W 1922 roku Komarowie sprzedali dwór Towarzystwu Litwinów Amerykańskich, a sami wyjechali do Polski. We dworze zaczął znów działać sierociniec, później szkoła. Obecnie dwór otwarto dla zwiedzających.

  • Obecną budowlę w stylu barokowym zbudowano w 1842–1846 r. Budową zajmował się pruski baron Gustaw Keudell. Po pięćdziesięciu latach szlachcic Medard Komar jeszcze bardziej upiększył pałac. Budynek pałacu zbudowano na planie wygiętego prostokąta. Fasadę zdobiły kolumny i wyroby metalowe. Wnętrze pałacu błyszczało od przepychu: podłogi wyłożono parkietem, sufit upiększono gipsową sztukaterią, ściany wyłożono jedwabiem i…
  • Kuchnię dworską zbudowano na początku XX w. Parterowy budynek obok prawego skrzydła pałacu posiadał przybudówkę – korytarz, łączący się z poziomem cokołu pałacu. Tym korytarzem dostarczano do głównego pałacu potrawy. Fasadę kuchni zdobiły ostrołukowe okna i drzwi. Wewnątrz ściany i podłogę udekorowano płytkami ceramicznymi. W kuchni urządzono również oddzielne pomieszczenie, zwane kuchenką. Tutaj ugotowane już…
  • Spichlerz, będący miejscem w zespole dworskim do przechowywania i jedzenia, i przedmiotów codziennego użytku, zbudowano w XX w. Prostokątny budynek z czerwonej cegły posiadał trzy piętra. Okna i drzwi były półokrągłe. W owym czasie w spichlerzu przechowywano ziarno, mąkę, mięso i przedmioty użytku codziennego, narzędzia rolne.
  • Oficynę dworską zbudowano w tym samym czasie, co i pałac. Parterowy budynek posiadał poddasze i piwnicę pod środkową częścią budynku. W oficynie mieszkała służba dworska. Przydzielano im tutaj pokoje mieszkalne.
  • W części południowo-zachodniej zespołu dworskiego przed ponad stu pięćdziesięciu laty ówczesny właściciel dworu baron Gustaw Keudell zbudował wieżę ciśnień. Czworokątny budynek wyróżnia się nietypowym czterospadowym dachem. Wieża posiada czworokątną przybudówkę, zbudowaną w 1938 r., w której znajduje się generator elektryczny. W wieży zachowało się ówczesne wyposażenie techniczne – dwa metalowe zbiorniki wodne ustawione na metalowych…
  • Obora w zespole dworskim zbudowano w I połowie XIX w. Parterowy prostokątny budynek zrekonstruowano w 1927 r. W oborze trzymano różne zwierzęta. Szczególnie odpowiedzialnie dbano o bydło rasy angielskiej i duńskiej, trzymanej w celu rozmnażania. Nie mało trzymano dojnych krów. Dwór prowadził produkcję serów i długi czas słynął ze swoich serów. Z mleka miejscowych krów…
  • W zboczach na terenie obszaru dworskiego urządzono sklepione piwnice w XIX w. Od góry usypano ziemi, aby w piwnicach była odpowiednia temperatura. W jednej piwnicy przechowywano warzywa. Tutaj kierowały się gospodynie szykując obiad po ziemniaki, marchew, kapustę. Druga przeznaczona była na owoce. Z tej piwnicy na stół pański wędrowały zebrane jabłka albo grusze.
  • Oranżerię w zespole dworskim zbudowano w XIX w. Tutaj hodowano zioła, ogórki, groch. W oranżerii na skopanych grządkach zostawiano miejsca również na egzotyczne gatunki. Próbowano wyhodować, będące rzadkością na litewskich stołach, pomidory, karczochy, brukselkę, kalarepę. Aby podniebienia właścicieli dopieścić, w oranżerii hodowano również pieczarki. Gdy w 1927–1930 r. we dworze założono sierociniec, oranżerię zrekonstruowano. W…
  • Czworaki zbudowano na początku XIX w. W nim mieszkali najemni robotnicy dworscy. Później prostokątny budynek z czerwonej cegły zrekonstruowano, dobudowano sień. W samym środku budynku znajdował się komin. Gdy dworem władali Komarowie, najemnikom nie było łatwo zadbać o ogrzewanie pomieszczeń i drewno. Ziemianin pozwalał palić tylko pniami i przegniłą wierzbą, które przewożono tylko wieczorem lub…
  • Rozciągnięty wzdłuż brzegu Niemna park dworski zajmuje powierzchnię 5 ha. Główna oś parku – to aleja klonów srebrzystych, posadzonych w czterech rzędach. W środku znajduje się polana parku zwana gwiazdą. Do niej prowadzi osiem wijących się ścieżek z różnych stron świata. Dzięki swoim ucztom polana była ulubionym miejscem myśliwych. Znany ze swojej srogości pan w…
  • Stary cmentarz dworu w Giełgudyszkach jeszcze jest nazywany cmentarzem baronów. W końcu XVIII w. na cmentarzu chowano tylko rodzinę Keudellów. Ostatnia została tutaj pochowana w 1920 roku Marlena, żona Franciszka Keudella. Grób baronowej, nie mającej żadnych krewnych, pozostał bez pomnika. A nagrobek jej męża, zmarłego wcześniej, jest jednym z najbardziej efektownych nagrobków, z białego marmuru.…

Lietuvos Dvarai : Lista dworów
Savivaldybė : Šakių raj. sav.
Adresas : Parko g. 5, Gelgaudiškis, Šakių raj.
Telefonas : +37067682722
Daugiau informacijos : http://www.gelgaudiskiodvaras.lt
Comments