DWÓR W KRETYNDZE

Pierwsze wzmianki o dworze w Kretyndze w źródłach pisanych pochodzą z XVI wieku. W 1572 roku posiadłość w Kretyndze nabył Jan Karol Chodkiewicz. Następnie majątek ten przejmowali po kolei przedstawiciele rodu Sapiehów, Massalskich, Potockich, Zubowych. W 1874 roku pałac w drodze licytacji nabył hrabia Józef Tyszkiewicz, który po roku przeniósł się z rodziną do Kretyngi. Tyszkiewicz, który wówczas zajmował wysoką pozycję społeczną, rozpoczął przebudowę pałacu. Posiadłość nabrała blasku. W Sali Białej odbywały się wystawne przyjęcia, zaś w Sali Czerwonej – muzykowano. W pałacu grała zawodowa orkiestra. Przy dobrej pogodzie Tyszkiewicz sadowił się w ogrodzie w cieniu kasztanu lub pływał na łodzi po pałacowych stawach.
Natomiast przy złej pogodzie echo muzyki orkiestrowej dochodziło nawet do tuż obok pałacu mieszczącej się oranżerii. Był to jeden z największych prywatnych ogrodów zimowych w Europie. W trzypiętrowej oranżerii rosły palmy, agawy, a nawet jedna z najstarszych roślin na świecie – sagowiec. Wśród zieleni rozbrzmiewał świergot kanarków. Na parterze połyskiwały w słońcu baseny. Na Boże Narodzenie sprowadzano tu olbrzymie drzewko świąteczne. Gromadziły się przy nim dzieci służby po odbiór prezentów.
Z inicjatywy hrabia, który interesował się wszelkiego rodzaju innowacjami, w 1878 roku w młynie pałacowym zainstalowano pierwszą elektrownię wodną na Litwie. Kilka lat później wprowadzono pierwszą linię telefoniczną, która łączyła pałace w Kretyndze, Płungianach oraz Retowie.
Hrabia Tyszkiewicz, któremu nigdy nie brakło dochodów oraz bogactwa, zainicjował budowę lecznicy przy stawie. Zatrudniony lekarz pałacowy nieodpłatnie poddawał kuracji parobków i najemników. W majątku stworzono również dom opieki dla osób starszych. Hrabianka Maria z Tyszkiewiczów otworzyła pierwsze litewskie przedszkole.
Hrabia Tyszkiewicz, który wprowadził wiele zmian w pałacu w Kretyndze, zmarł w 1891 roku. Został pogrzebany w Połądze. Ciało zmarłego w paradnym mundurze pułkownika do Kretyngi zostało przewiezione w szklanej trumnie specjalistycznym samochodem. Hrabia został pogrzebany w rodzinnym grobowcu w kaplicy. Po jego śmierci majątek przeszedł do rąk jego syna Aleksandra. Nowy właściciel budował nowe zakłady przemysłowe, zajmował się hodowlą bydła. W 1940 roku Tyszkiewicz został eksmitowany przez władze sowieckie. Po roku Tyszkiewicz powrócił do zrujnowanego pałacu, jednak wkrótce wycofał się na Zachód. Zmarł w Niemczech w 1945 roku.
Po wojnie w budynku pałacowym działała szkoła dla księgowych, następnie – szkoła rolnicza. W pobliżu pałacu wybudowano budynek szkoły z cegły silikatowej, akademik, garaże. Obecnie w dworku i oranżerii działa muzeum.

  • Ceglany pałac w stylu neorenesansowym w Kretyndze został zbudowany w latach 1860-1870. O budowę dbał Nikołaj Zubow, który wybudował wschodnie i zachodnie skrzydło oraz łączący je drewniany korytarz. Nowi właściciele dworu Tyszkiewiczowie (mąż z żoną) zajęli jedno skrzydło, natomiast drugie – dzieci. Wkrótce energiczny hrabia postanowił przebudować pałac. Zainstalował Białą Salę bankietową, Czerwoną Salę muzyczną.…
  • Na terytorium dworu znajdujące się fundamenty i kilka ścian – to pozostałości szklarni dworskiej z XIX wieku. W prostokątnej szklarni uprawiano różnego rodzaju rarytasy. Produkty z szklarni trafiały prosto do kuchni. Posiłki Tyszkiewiczom przygotowywał lokalny kucharz Aleksandras Jonuškis. Zawsze trafiał w gusta pańskie, za co bardzo go ceniono i pieszczotliwie zwano Olem.
  • Ogrodnik pałacowy mieszkał w jednokondygnacyjnym budynku. Dom miał poddasze i piwnicę. Tutaj przez pewien czas mieszkał również Aleksander Tyszkiewicz, gdy w 1940 roku pałac zajęli żołnierzy radzieccy.
  • Tuż przy wozowni zachowała się szklarnia zbudowana w XIX-XX wieku. W owym czasie hrabia Tyszkiewicz w majątku rozwijał całą gospodarkę szklarnianą, którą tworzyło nawet kilka sztuk tego typu budowli. Po obu stronach szklarni znajdowały się murowane przybudówki. W jednej z nich ogrodnik pałacowy przechowywał różne narzędzia, w innej stał piec. Obecnie w zachodniej części ówczesnej…
  • Pierwszy czworak dworu w Kretyndze, który obecnie jest praktycznie zniszczony, wybudowano w drugiej połowie XIX wieku. Jednokondygnacyjny budynek wzniesiono z bali drewnianych dla dwóch ogrodników pałacowych. Mieszkali oni w czworakach wraz z rodzinami. Po wojnie przy budynku czworaka powstała przybudówka.
  • Stajnia dworu w Kretyndze została wybudowana w drugiej połowie XIX wieku. Trzymano tu jedynie konie gospodarcze. Zaprzęgano je często do wykonania robót w cieplarni lub ogrodzie. W stajni zawsze mieszkały dwie pary koni. Po wojnie stajnię odnowiono, tzn. dobudowano przybudówkę z cegły silikonowej. Do naszych dni zachowały jedynie fundamenty dawnej stajni.
  • Pierwsze wzmianki o budynku drewnianej wozowni pałacowej pochodzą z 1771 roku z ksiąg inwentarzowych. W owym czasie Kretyngą zarządzał książę Massalski. Po nabyciu majątku przez Józefa Tyszkiewicza w XIX wieku drewniane mury wozowni zamieniono na murowane. Tutaj hrabia przechowywał swoje karety i powozy. Do budynku można było trafić przez dwoje szerokich drzwi. W części południowej…
  • W miejscu styku rzek Dulputis oraz Akmena powstał młyn wodny, o którym pierwsze wzmianki znajdujemy w księgach inwentarzowych jeszcze z 1672 roku. Po stu latach młyn wspomina mianowany przez biskupa Ignacego Jakuba Massalskiego geodeta, rachując przedmioty należące do dworu. Podczas rekonstrukcji młyna w XIX wieku hrabia Józef Tyszkiewicz dobudował nadbudowę z czerwonej cegły. Uruchomiono tu…
  • Dwukondygnacyjną ceglaną rządcówkę wybudowano w czasie, gdy Kretyngą zarządzał Platon Zubow. Podczas budowy pałacu głównego mieszkała tu rodzina Zubowów. Prawie we wszystkich pomieszczeniach były drewniane podłogi, tynkowane sufity, część okien zasłaniały okiennice. Pokoje były ogrzewane piecami kaflowymi. W budynku zwanym „starym pałacem” pomieszkiwała hrabina Sofia Tyszkiewicz w czasie remontu w pałacu głównym. W piwnicy budynku…
  • Zlokalizowany z dala od reszty budynków dom – to jedyny budynek, który zachował się po drugiej stronie rzeki Akmena. Był używany jako dom mieszkalny. W tym czasie hrabia Tyszkiewicz, który rozbudowywał folwark, tuż obok wzniósł dużą liczbę budynków mieszkalnych. Zwykli robotnicy dostawali mieszkania lub pokoje w czworakach. Osobne domy przydzielano dla wyższej rangi urzędników.
  • Magazyn dworu w Kretyndze wybudowano w XVIII wieku. W jednokondygnacyjnym budynku z poddaszem oraz piwnicą przechowywano wszelkiego rodzaju narzędzia i sprzęt gospodarstwa domowego. Nabywszy dwór Józef Tyszkiewicz zdecydował się na jego rekonstrukcję. Po dostawieniu ścian z czerwonej cegły magazyn wydłużono. Po usunięciu niepotrzebnych przedmiotów został przekształcony na pokoje, w których zamieszkały rodziny robotników dworskich. Pozostałą…
  • Spirytusownia dworu w Kretyndze została wzniesiona w XVIII wieku za rządów książąt Massalskich. Ściany kwadratowego budynku spirytusowni z obu stron były przysypane ziemią. Dach kryty dachówką. W jednym z pomieszczeń przechowywano mąkę. Osobne pomieszczenia służyły do destylacji alkoholu, suszenia i zakwaszania słodu, produkcji piwa. Kolejny pokój służył jako mieszkanie nadzorcy produkcji alkoholu. Pozostałościami z produkcji…
  • Budynek administracyjny dworu w Kretyndze wzniesiono w XIX wieku. W jednokondygnacyjnym budynku mieściła się administracja dworu. Tu lokalni mieszkańcy przychodzili w celu załatwienia spraw urzędowych lub najemcy zgłaszali po swe wynagrodzenia. W XX wieku budynek często nazywano „białym” ze względu na mieszczącą się w nim mleczarnię, do której przewożono mleko od wszystkich krów dworskich. Część…
  • Drugi czworak zajmowała służba pałacowa wraz z rodzinami. Wygląd drewnianego budynku, podobnie jak wiele innych budowli tego typu, pozostawiał wiele do życzenia. Drewniany prostokątny jednokondygnacyjny budynek był obity listwą drewnianą. O wnętrze dbali najlepiej jak potrafili sami lokatorzy.
  • Po nabyciu dworu przez Józefa Tyszkiewicza działalność dworu nabrała rozmachu. Do realizacji wszystkich planów potrzeba było dodatkowych rąk, natomiast robotnikom najemnym – pomieszczeń mieszkalnych. Trzeci czworak w kształcie litery T powstał w drugiej połowie XIX wieku. Fundamenty domu wykonano z kamienia łamanego, ściany – z cegły. Z zewnątrz ściany były obite listwą drewnianą.
  • Szopę dworu w Kretyndze zbudowano z drewnianych konstrukcji ramowych. Budynek był przeznaczono dla bydła mieszkańców czworaków. Prawie każdy ze służby dworskiej posiadał krowę, kozę lub inne zwierzę gospodarskie. W szopie magazynowano również paszę dla zwierząt. Budynek uległ znacznemu zniszczeniu podczas pożaru, który wybuchł w latach dziewięćdziesiątych XX wieku.
  • Józef Tyszkiewicz jako właściciel dworu w Kretyndze o mieszkania dla swej służby dbał uwzględniwszy ich pełnione obowiązki. Prawdopodobnie najpiękniejszą rezydencję posiadał rządca majątku, dom miał także ogrodnik. W XIX wieku zbudowano również osobny domek dla kowala. Zajmował on jednokondygnacyjny budynek z bali. W pobliżu znajdowała się kuźnia.
  • Kuźnia dworu w Kretyndze wraz z innymi zabudowaniami dworskimi została wzniesiona w XIX wieku. Tu młotkiem wymachującemu kowalowi nigdy nie brakło pracy. Powinien był dbać o podkowy końskie, naprawiać narzędzia gospodarstwa domowego, kuć dekoracyjne bramki, ozdobne krzyże nadgrobne. Później w kuźni powstał punkt skupu mleka. W drugiej części – pomieszczenie mieszkalne.
  • W ówczesnym przestronnym spichlerzu o powierzchni ponad tysiąca metrów kwadratowych przechowywano zboże. Tu również je młócono oraz magazynowano. W celu udoskonalenia dojazdu do spichlerza ułożono kamienną nawierzchnię. Później odkryto w niej wielopoziomowy system odprowadzania wody deszczowej jeszcze z czasów Tyszkiewiczów. Do jego zaprojektowania hrabia zatrudniał specjalistów z zagranicy. Rynnami deszczówka spływała do rzeki Akmena. W…
  • Cech stolarski dworu w Kretyndze wybudowano w XIX wieku. W jednokondygnacyjnym budynku rzemieślnicy wytwarzali wszystko, co było niezbędne w owym czasie: krzesła, stoły, kołyski. Okresem wytężonej pracy były czasy budowy kaplicy-mauzoleum Tyszkiewiczów w Kretyndze. Stolarz powinien był wykonać drzwi, dębowe schody kręcone z balustradą, balkon. Nawet klęczniki – to jego robota. Lokalnemu rzemieślnikowi nie powierzono…
  • W budynku w kształcie U z kamieni polnych i tłucznia mieszkały jedynie konie gospodarcze. W 40-metrowym budynku rżało 17 par koni. Wewnątrz budynku znajdowały się pomieszczenia na podściółkę, rzędy oraz inny sprzęt koniuszych. W latach późniejszych budynek odnowiono i dobudowano przybudówkę z cegły silikonowej. W 1991 roku budynek splądrował ogień.
  • Czwarty czworak pochodzi z końca XIX wieku. Jest to murowany, jednokondygnacyjny budynek, którego elewację nad drzwiami i oknami zdobią wypukłe ornamenty z cegieł. W tym budynku właściciel dworski zakwaterował kilka rodzin robotników najemnych.
  • Zaraz po osiedleniu się w pałacu hrabia zdecydował się na budowę szpitala w pobliżu swej rezydencji. Hrabia też wypłacał lekarzowi pensję. Usługi dla lokalnej ludności były świadczone nieodpłatnie. W tym samym budynku hrabina Sofia Tyszkiewicz założyła sierociniec i dom starców. W latach późniejszych hrabianka Maria z Tyszkiewiczów otworzyła pierwsze litewskie przedszkole. W 1898 roku przyjmowano…
  • Prostokątny spichlerz dworu w Kretyndze wybudowano w XIX wieku za rządów książąt Zubowych. W późniejszym czasie hrabia Józef Tyszkiewicz, który przejął pałac, zrekonstruował budynek. Jednokondygnacyjny budynek z poddaszem został zaprojektowany do przechowywania ziarna. W XX wieku budynek nazywano „sklepem dworskim”. Tutaj robotnicy mieli możliwość zakupu niezbędnych produktów lub surowców.
  • Pojedyncze sztuki drzew, chroniące przed wiatrem i promieniami słonecznymi, dwór w Kretyndze otaczały jeszcze w XVI wieku. W 1778 roku za rządów Ignacego Jakuba Massalskiego powstał w majątku sad owocowy. Hrabia Massalski zasadził również aleję lipową, która prowadziła z pałacu do kościoła. Przywiózł też pierwsze egzotyczne uprawy roślinne do Kretyngi. W 1795 roku rodzina Potockich rozbudowała ogród, zasadząc…
  • Przed wścibskimi oczami dwór w Kretyndze osłonił książę Zubow. Budowę ogrodzenia rozpoczęto po wykończenie parku krajobrazowego między pałacem a ogrodem. Ogrodzenie zbudowano z kamieni, a jego szczyt pokryto dachówką. Hrabia Józef Tyszkiewicz po nabyciu dworu odnowił park. W wyniku jego zwiększenia należało również udoskonalić ogrodzenie. Kamienną ściankę z czasów Zubowa kontynuował nowy mur z cegły…
  • Neogotyckie mauzoleum-kaplicę rodziny Tyszkiewiczów zbudowano na nowym cmentarzu. Do zaprojektowania ewentualnego miejsca pochówku hrabiostwa zatrudniono architekta pochodzenia szwedzkiego Karla Eduarda Strandmana. Na początku wymurowano piwnicę mauzoleum z kamieni i czerwonej cegły. Nad nią powstała kaplica, której okna zdobiły witraże z obrazami świętych, malowidła ścienne oraz drewniane drzwi rzeźbione w herbami Tyszkiewiczów. Drewniany ołtarz został przywieziony…
  • Ogrodzenie i brama zostały zaprojektowane przez Józefa Padlewskiego, architekta urodzonego w Polsce i mieszkającego w Rosji. Ogrodzenie wymurowano z cegły, wyprodukowanej w cegielni dworskiej. Jako element ozdobny wykorzystano profilowane cegły, przypominające daszek. Przywieziono je z Prus. Jeszcze za życia Tyszkiewiczów ogrodzenie i brama strzegły spokoju pogrzebanych w kaplicy potomków słynnej rodziny. Jednak podczas wojny i…
  • Ogrodzenie i brama zostały zaprojektowane przez Józefa Padlewskiego, architekta urodzonego w Polsce i mieszkającego w Rosji. Ogrodzenie wymurowano z cegły, wyprodukowanej w cegielni dworskiej. Jako element ozdobny wykorzystano profilowane cegły, przypominające daszek. Przywieziono je z Prus. Jeszcze za życia Tyszkiewiczów ogrodzenie i brama strzegły spokoju pogrzebanych w kaplicy potomków słynnej rodziny. Jednak podczas wojny i…
  • Z Bramy Północnej korzystały odwiedzający mauzoleum oraz sąsiedni cmentarz dworski. Józef Padlewski, architekt polskiego pochodzenia, który zaprojektował bramę, zdecydował się na styl neogotycki, który pasował do kaplicy. Fundamenty bramy wykonano z kamienia. W sprawie wykonania samej bramy zwrócono się do kowala, które nie poskąpił elementów dekoracyjnych. Ażurowa konstrukcja autorstwa kowala z pośrodku znajdującym się krzyżem…
  • Ogrodzenie cmentarne miało dwie bramy. Z Bramy Południowej korzystały odwiedzający cmentarz. Była wykonana w stylu historyzmu. Dwie masywne kolumny łączyły łukowate filary i tworzyły jeden otwór, nad którym znajdował się trójpoziomowy schodkowy fronton. Fundamenty bramy wykonano z kamienia, ściany – z czerwonej cegły z cegielni dworskiej. Ażurowa brama wykonana z prostokątnych kłód, wykończonych skośnymi betonowymi…

Lietuvos Dvarai : Lista dworów
Savivaldybė : Kretingos raj. sav.
Adresas : Vilniaus g. 20, Kretinga 97104
Telefonas : (8 445) 77323
Daugiau informacijos : http://www.kretingosmuziejus.lt
Comments